Witamina D: fakty i mity

Witamina D a zawał mięśnia sercowego i udar mózgu

Niewystarczające zaopatrzenie w witaminę D znacznie zwiększa indywidualne ryzyko wystąpienia incydentów sercowo- naczyniowych i związaną z tym śmiertelność. Według najnowszych badań witamina D obniża ciśnienie krwi u osób z nadciśnieniem tętniczym, przeciwdziała miażdżycy, w przypadku niewydolności mięśnia sercowego poprawia jego wydolność i obniża ryzyko wystąpienia choroby tętnic obwodowych. Ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego i udaru mózgu wyraźnie obniża się dzięki witaminie D. Witamina D wpływa także na funkcjonowanie przytarczyc. W przypadku niewystarczającego zaopatrzenia w witaminę D przytarczyce wzmagają wydzielanie parathormonu. Mówi się wtedy o wtórnej nadczynności przytarczyc. Parathormon może na różne sposoby szkodzić układowi sercowo-naczyniowemu: zwiększony poziom parathormonu sprzyja zwapnieniu ścianek tętnic i zastawek serca, zwiększa ciśnienie tętnicze krwi, sprzyja przerostowi mięśnia sercowego i może wpływać na zaburzenia rytmu serca. Witamina D jest naturalnym przeciwnikiem parathormonu. Aby uniknąć ryzyka zwiększenia poziomu parathormonu konieczny poziom 25-OH-D musi wynosić ≥ 40 ng/ml.

Witamina D a cukrzyca

Witamina D jest odpowiedzialna za prawidłowy metabolizm cukrów i tłuszczów. Naturalne tworzenie się, wydzielanie i wykorzystywanie insuliny jest w znacznym stopniu zależne od witaminy D. Z tego względu niedobór witaminy D jest ważnym czynnikiem ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 1 lub 2.

Niedobór witaminy D sprawia, że nie tylko komórki naszego organizmu stają się niewrażliwe na insulinę (insulino-oporność), wyraźnie wzrasta także ryzyko we krwi (np. trójglicerydów), uszkodzenia naczyń krwionośnych i nadwagi. Witamina D obniża podwyższone wartości trójglicerydów i cholesterolu. U chorych na cukrzycę typu 2 zwiększone ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia wieńcowego (np. zawału mięśnia sercowego) obniża się pod wpływem witaminy D.

Witamina D a ryzyko zachorowania na raka

Niewystarczające zaopatrzenie w witaminę D (parametr: 25-OH-D < 30 ng/ml) ma związek z wyraźnie zwiększonym ryzykiem zachorowania na rożne rodzaje raka, przede wszystkim na raka jelita grubego i raka piersi. Witamina D stabilizuje układ odpornościowy i na rożnych płaszczyznach przeciwdziała wystąpieniu guzów złośliwych:

• witamina D tłumi wzrost guza,
• obniża nowotworzenie naczyń w tkance guza,
• obniża ryzyko zezłośliwienia i wspomaga zaprogramowaną śmierć komórkową komórek nowotworowych.

W Polsce guzy złośliwe piersi i jelita zaliczają się do najczęstszych rodzajów raka. Witamina D nie tylko ogranicza ryzyko, lecz także może wspomagać leczenie i łagodzić przebieg choroby nowotworowej. Odsetek pozytywnych odpowiedzi na terapię przeciwnowotworową może się zwiększyć, a działania uboczne mogą się zmniejszyć. Osoby chorujące na raka, powinny poprosić lekarza o określenie poziomu 25-OH-D w osoczu, a następnie poprawić gospodarkę witaminy D poprzez celowaną suplementację witaminy D.

Witamina D a choroby układu nerwowego

Witamina D chroni komórki nerwowe i dba o stabilną psychikę. Dzięki „witaminie słońca” zmniejsza się ryzyko wystąpienia chorób układu nerwowego takich jak otępienie, depresja lub stwardnienie rozsiane. Stwardnienie rozsiane jest zapalną chorobą autoimmunologiczną układu nerwowego, w której endogenne komórki immunologiczne niszczą otoczkę ochronną nerwów. Liczne badania potwierdzają związek między mniejszym napromieniowaniem słonecznym, a zwiększonym ryzykiem zachorowania. Stwardnienie rozsiane występuje tym częściej, im dalej od równika, a więc przede wszystkim w krajach północnych. „Witamina słońca” tłumi aktywność odpowiedzialnych za stan zapalny komórek immunologicznych, może obniżyć odsetek nawrotów w stwardnieniu rozsianym i poprawić funkcję mięśni u osób chorych. Także działania niepożądane preparatów sterydowych, stosowanych w leczeniu kości, zmniejszają się dzięki witaminie D. W przypadku stwardnienia rozsianego również należy sprawdzić poziom witaminy D u lekarza.

Witamina D a zmniejszenie potrzeby opieki i pielęgnacji osób starszych

„Witamina życia” wzmacnia nie tylko kości, lecz także mięśnie. Dobre zaopatrzenie w witaminę D w późniejszym wieku znacznie obniża ryzyko upadków oraz ryzyko złamania szyjki kości udowej. Niewystarczające zaopatrzenie w witaminę D u osób powyżej 65 roku życia zwiększa ponadto ryzyko przedwczesnej konieczności opieki i pielęgnacji, a nawet skierowanie do domu opieki. Zdolność do syntezy witaminy D przez skórę, która z wiekiem staje się coraz cieńsza obniża się. Naukowcy zajmujący się badaniem witaminy D zalecają starszym osobom, które krócej przebywają na świeżym powietrzu, aby 1–2 razy w roku sprawdzały swój poziom witaminy D (25-OH-D) u lekarza rodzinnego, a w przypadku stwierdzenia niedoboru (25-OH-D < 30 ng/ml) wyrównały go poprzez celową suplementację (np. 2.000 j.m./dobę).

Witamina D i konieczność suplementacji

Zgodnie z aktualnymi Wytycznymi suplementacji witaminą D dla Europy Środkowej, w tym Polski w populacji ogólnej (osoby zdrowe) suplementacja witaminą D zalecana jest każdej osobie (dorośli, młodzież dzieci) w okresie jesienno-zimowym bez konieczności wcześniejszego badania poziomu witaminy D. U osób z grup ryzyka deficytu wit. D lekarz prowadzący zaleca oznaczenie poziomu 25-OH-D (kalcydiol) w osoczu za pomocą badań diagnostyki laboratoryjnej a następnie rekomenduje wyższe dawki witaminy D celu leczenia niedoboru.

Rekomendowane dziennie dawki witaminy D to:

• Dzieci i młodzież (1-18 lat): 600-1000 j.m.
• Dzieci i młodzież z otyłością (BMI> 90 percentyla dla wieku i płci): 1200 -2000 j.m.
• Osoby dorosłe (18-65): 800-2000 j.m.
• Osoby otyłe: do 4000 j.m.
• Osoby powyżej 65 roku życia: 800-2000 j.m.
• Kobiety planujące ciążę: 800-2000 j.m.
• Kobiety w ciąży (od 2. trymestru) i karmiące: 1500-2000 j.m.