Znaczenie jodu i witaminy D dla funkcji tarczycy

Jod

stanowi istotny składnik budowy hormonów tarczycowych. W celu prawidłowego funkcjonowania tarczycy niezbędna jest owystarczająca podaż jodu, która w codziennej, polskiej diecie niestety zwykle nie występuje. Pierwiastek ten znajduje się jedynie w śladowych ilościach w niektórych produktach spożywczych, takich jak: ryby morskie, owoce morza, mleko, jaja.

W Polsce występuje niedobór jodu, związany z określonymi warunkami geologicznymi. Z tego względu podobnie jak w wielu innych krajach zostały wprowadzone działania zmierzające do wzbogacenia w jod środków spożywczych (w Polsce jest to sól kuchenna) - ogół tych działań określany jest mianem profilaktyki jodowej.

Niedobór jodu wykazuje około 50% populacji europejskiej, w tym kobiet w wieku rozrodczym oraz ciężarnych. Następstwa zdrowotne niedoboru tego pierwiastka zależą od stopnia niedoboru jodu, wieku narażonej populacji, towarzyszących niedoborów innych mikroelementów, a także zwyczajów kulinarnych (spożywanie roślin wolotwórczych jak np. kapusta, kalafior, brukselka, rzodkiew, szpinak, orzeszki ziemne czy soja).

Na niedobory jodu najbardziej wrażliwy jest płód oraz dzieci do 3 r. ż. W pierwszych tygodniach życia płodu rozwój jego układu nerwowego jest zależny od stężenia hormonów tarczycy u matki. Dlatego tak ważne jest stosowanie na trzy miesiące przed zaplanowaną ciążą oraz w trakcie ciąży, dodatkowej suplementacji jodu w dawce 150 ug/24 h. Należy zwrócić uwagę na fakt, że preparaty witaminowe dla kobiet w ciąży są suplementami diety i nie podlegają tak ścisłej kontroli jak leki, stąd bardzo często zawarta w nich dawka jodu nie odpowiada wartościom podanym na etykiecie.

Główną konsekwencją i manifestacją niedoboru jodu w czasie ciąży jest powiększenie objętości tarczycy i powstanie wola - tarczyca może wzrosnąć w zależności od regionu niedoboru jodu o 10-35%. U około 50% kobiet to powiększenie utrzymuje się po zakończeniu ciąży. Co więcej, nawet niewielki niedobór jodu u matki stymuluje czynność tarczycy płodu, prowadząc do wzrostu poziomu TSH i wytworzenia u niego wola. Istnieją dane wskazujące, że niedobór jodu może prowadzić do ADHD a także niekorzystnie wpływać na iloraz inteligencji dzieci urodzonych na terenach niedoboru jodu - obniżenie może wynosić nawet 18 pkt.

Niedobór jodu powoduje także szereg innych zaburzeń, takich jak obniżenie zdolności reprodukcyjnych i wpływ na ogólny rozwój intelektualny społeczeństw, wzrost częstości występowania niedoczynności i raka tarczycy. Nie ma dotychczas danych, szacujących bezpośrednie i pośrednie koszty schorzeń tarczycy spowodowanych niedoborem jodu w Polsce, są one jednak wysokie ze względu na rozmiar zjawiska - chodzi o około 10 milionów osób z powiększoną tarczycą.

Witamina D7

Witamina D nie tylko chroni kości przed krzywicą w wieku dziecięcym i przed i/lub osteomalacją w wieku dorosłym, ale pełni istotną rolę w wielu funkcjach innych narządów, a jej prawidłowe stężenie zapewnia ochronę przeciwnowotworową i w zakresie wielu chorób cywilizacyjnych. U osób z deficytem witaminy D wykazano zwiększoną częstość występowania wola guzowatego i raka tarczycy. Wykazano także związek uszkodzenia genu regulującego funkcję witaminy D z najczęstszym procesem zapalnym tarczycy - chorobą Hashimoto. Również po zabiegach usunięcia tarczycy (zwykle z sąsiadującymi przytarczycami) konieczna jest suplementacja witaminy D.

jest nazywana „słoneczną witaminą", ponieważ skóra poddana działaniu światła słonecznego odgrywa bardzo istotną rolę w jej produkcji. Witamina ta w mniejszym stopniu przyjmowanaa jest z pożywienia. W związku ze stosowaniem protektorów przy opalaniu, zażywanym lekom, zanieczyszczeniu środowiska oraz niskiej suplementacji w pokarmach, a także procesem starzenia się - niedobór tej witaminy stwierdza się u ponad 1 miliarda ludzi na świecie. Generalnie, witamina ta, postrzegana jest przez pryzmat „zdrowych kości" i problemu krzywicy. W ostatnich jednak latach, wraz z postępem molekularnej endokrynologii, prowadzone badania naukowe przyniosły dane o jej plejotropowym działaniu, czyli wpływie na funkcje wielu narządów.

Kliniczne objawy niedoboru witaminy D to odczuwane bóle kostno-mięśniowe, choroby przyzębia, utrata apetytu, biegunka, bezsenności, zaburzenia widzenia oraz niesmak i pieczenie w jamie ustnej i gardle. W związku z aktywnością immunomodulacyjną sugeruje się rolę sprawczą niedoboru witaminy D w wielu schorzeniach mających podłoże autoimmunologiczne, takich jak stwardnienie rozsiane, astma oskrzelowa, łuszczyca, łysienie plackowate czy autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Ponadto postuluje się rolę niedoboru tej witaminy w etiologii cukrzycy typu 1 i typu 2, samoistnym nadciśnieniu tętniczym, w zaburzeniu funkcji poznawczych (chorobie Alzheimera i Parkinsona), depresji a także niektórych nowotworach tj. raku gruczołu krokowego, jelita grubego oraz tarczycy.