Edukacją w cholesterol

Rozmowa z prof. dr hab. n. med. Zbigniewem Gaciongiem, Kierownikiem Kliniki Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii WUM w Warszawie.

Panie Profesorze, uchwalona niedawno Ustawa o zdrowiu publicznym jest przez polityków uznawana za szansę na poprawę zdrowia Polaków. Jak Pan Profesor postrzega problemy zdrowotne Polaków od strony chorób serca i zburzeń metabolicznych?

Większość schorzeń, które w tej chwili są powodem przewlekłych terapii i zgonów jest związana ze stylem życia. Ogromny wpływ na nasze zdrowie ma to, co jemy. Spożywamy głównie żywność przetworzoną. Popełniamy wiele błędów żywieniowych. Patrząc na to, ile jedliśmy jeszcze kilka lat temu, można zauważyć, że zwiększyła się kaloryczność posiłków w restauracjach. Jemy więcej również w domach, a na przestrzeni lat zwiększył się średni wymiar talerza. Nasze społeczeństwo .

Zagraża nam nie tylko ilość, ale także to, co w posiłkach się znajduje. Pamiętam, że w latach 80-tych prowadzona była akcja walki z cholesterolem, przez którą zaczęto promować produkty bez cholesterolu. Okazało się, że miały one dużo kalorii z cukru, który zastąpił tłuszcz. Dużą popularność zyskał syrop glukozowo-fruktozowy, który nie daje szybko uczucia sytości, co w rezultacie przekłada się na zjedzone większe ilości pokarmów. W tej chwili ten syrop jest prawie wszędzie, dlatego tak ważna jest edukacja, o tym co jemy i jakie to niesie za sobą konsekwencje.

W jaki sposób poprawić styl życia?

Edukacja powinna iść do wszystkich - do dzieci, rodziców, nauczycieli etc. Wystarczy, że w tym łańcuchu jedno ogniwo pęknie, a cały trud będzie zniweczony. Jeśli się rozmawia z pacjentem na temat odżywiania, to często nie mówi się do tej osoby, co trzeba, bo na przykład, kto inny w domu robi zakupy, kto inny przyrządza posiłki. Dużą rolę odgrywają także nasze przyzwyczajenia żywieniowe, które oczywiście można zmienić, ale ludzie tego nie chcą. To trudny problem, na który nie ma jednej metody i jednego rozwiązania. Gdyby był złoty środek to na pewno wszyscy by po niego sięgnęli.

Dobre przykłady, jak osiągnąć korzystne zmiany pochodzą z zachodu. Dzięki prowadzonym kampaniom edukacyjnym zmniejszyła się średnia waga Amerykanina. W Anglii np. wprowadzono zakaz podawania pewnych posiłków w stołówkach. W Polsce też widać już pierwsze pozytywne zmiany – zakaz sprzedawania śmieciowego jedzenia w sklepikach szkolnych. Tutaj przykład idzie od nauczycieli i od szkoły, ale powinien też iść od rodziców, którzy z reguły zamiast zrobić dziecku zdrową kanapkę dają mu pieniądze. Zazwyczaj dziecko kupuje batonik, chipsy albo słodką bułkę. Średnia wieku zachorowania na cukrzycę obniża się właśnie dlatego, że jemy za dużo i nie to, co służy zdrowiu.

Ale cukrzyca to nie jedyny problem, z którym boryka się polskie społeczeństwo. Dlaczego tak się dzieje, że jeśli chodzi o choroby układu krążenia Polska jest modelowym przykładem w obszarze ratowania życia, ale z profilaktyką wtórną jest już znacznie gorzej?

Bo to jest względnie najprostsze. Trzeba otworzyć odpowiednią liczbę pracowni, wykształcić fachowców i wdrożyć procedurę interwencyjną. Problemem jest natomiast brak systemu opieki na pacjentem przewlekle chorym. Pacjent po zawale jest odsyłany do domu i tyle. Teoretycznie problem spada na lekarza rodzinnego, którego możliwości są ograniczone. Ale ten system pozostawia wiele do życzenia.

A dlaczego choroby układu krążenia są zabójcą nr. 1 wśród Polaków?

Winne są przede wszystkim nasze nawyki i sposób życia. Pierwsze miejsca na liście przyczyn przedwczesnych zgonów zajmują: , palenie tytoniu, podwyższony cholesterol, , nieaktywny styl życia. Są to wszystko czynniki modyfikowalne, pochodne otyłości. Zwykle wszystko zwala się na stres. Bez wątpienia stres nam nie poprawia jakości życia i jest czynnikiem, który źle wpływa na jakość życia, ale bardziej szkodzi sposób, w jaki walczymy ze stresem niż sam stres. Uciekamy w używki, niezdrowe jedzenie, etc.

Czy jest prawdą, że granica wieku obniżyła się, kiedy pojawiają się pierwsze epizody sercowo-naczyniowe?

Tak, to prawda, ale sami na to pracujemy. Coraz młodsze osoby chorują na cukrzycę, co jest zazwyczaj wynikiem otyłości. Robiliśmy badanie wśród warszawskich licealistów – spośród 3 tys. maturzystów aż 9% miało potwierdzone nadciśnienie tętnicze – w większości wypadków związane właśnie z otyłością.

Co możemy zrobić, aby ten trend odwrócić, przecież ta młodzież musi mieć siły i zdrowie, aby pracować do 67. roku życia i nie przejść na rentę?

W Polsce brakuje pewnej jednolitej i powszechnie uprawianej polityki zdrowotnej. W dodatku brak pewnej konsekwencji w działaniach rządu jeśli chodzi np. o używki, np. mocne nie są reklamowane, ale piwo już tak, więc młodzi ludzie myślą, że piwo to nie alkohol i piją na potęgę. W tej chwili jesteśmy narodem, który pije głównie piwo i wino. Mamy też problem z uzależnieniem od nikotyny. Jest ustawa antynikotynowa, która ograniczyła palenie w miejscach publicznych, a z drugiej strony przykład idzie góry – Prof. Zembala jest pierwszym ministrem zdrowia od 10 lat, który nie pali papierosów.