Nie lekceważ nadciśnienia tętniczego!

O nadciśnieniu tętniczym mówimy, gdy dwa kolejne pomiary ciśnienia wykonane w spoczynku wykazują nieprawidłowe parametry, czyli powyżej 140/90 mmHg (140 mmHg dla ciśnienia skurczowego, 90 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego). Taki stan wymaga regularnych kontroli, zmiany trybu życia i niejednokrotnie wprowadzenia leczenia farmakologicznego.

Problem polega jednak na tym, że tylko 2/3 chorych na nadciśnienie tętnicze wie o swojej chorobie! Do tego ci, którzy wiedzą często to bagatelizują. Wiele osób udaje się do lekarza dopiero po zaobserwowaniu u siebie niepokojących objawów, takich jak bóle głowy, uderzenia gorąca, czy bezsenność.

Wśród tych, którzy trafią do lekarza wielu przerywa terapię: po pół roku od rozpoczęcia leczenia robi to ponad jedna trzecia pacjentów, a po roku niemal połowa! Specjaliści apelują do pacjentów, aby nie przerywali przyjmowania leków kardiologicznych na własną rękę i nie odkładali wizyty kontrolnej u lekarza prowadzącego, może to bowiem mieć bardzo poważne konsekwencje.

Nadciśnienie tętnicze jest jednym z silniejszych czynników ryzyka chorób serca i powikłań szeroko rozumianych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Odległe skutki nieleczonego nadciśnienia są druzgocące - nadal jest ono wiodącym czynnikiem ryzyka śmierci w populacji ogólnej - ostrzega prof. Marcin Grabowski z I Katedry i Kliniki Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Kierownik Oddziału Elektrokardiologii.

Tymczasem w czasie pandemii wielu pacjentów nie dotarło do lekarza i nie zostało zdiagnozowanych. Co gorsze - często nie zgłaszali się nawet ci z bardzo poważnymi objawami: ciężkim bólem zamostkowym sugerującym zawał serca czy z objawami udaru mózgu.

Wiele osób decydowało się przeczekać to w domu, poradzić sobie samemu. To jednak są sytuacje, w których nie można zwlekać, bo konsekwencje mogą być bardzo poważne - podkreśla prof. dr hab. n. med. Anna Tomaszuk-Kazberuk z Kliniki Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Choć w wielu przypadkach sytuację ratowały teleporady, jednak i te nie zawsze wystarczają.

Prowadząc pacjentów z ciężką chorobą nadciśnieniową raz na jakiś czas muszę spotkać się z pacjentem. Teleporada to świetne rozwiązanie, ale nie zastąpi normalnej wizyty. Idealnie powinno wyglądać to tak: spotykam się z chorym na wizycie, umawiamy się jakie ma wykonać badania za miesiąc, potem dostaję wyniki i podczas teleporady dyskutujemy z chorym jak dalej postępować - chory nie musi do mnie przychodzić, szanujemy nawzajem swój czas. Jednak po jakimś czasie musimy się znowu spotkać, żeby ocenić skuteczność terapii - mówi prof. dr. hab. n. med. Aleksander Prejbisz, prezes Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.

Ważne, by osoby z nadciśnieniem regularnie sprawdzały także inne parametry: poziom glukozy na czczo i poziom cholesterolu, gdyż cukrzyca i hiperlipidemia lubią występować w parze z nadciśnieniem.

Czynniki zwiększające ryzyko nadciśnienia tętniczego

• Płeć (głównie mężczyźni)
• Wiek (mężczyźni: ≥ 55 lat, kobiety: ≥ 65 lat)
• Zaburzenia lipidowe
  • cholesterol całkowity > 4,9 mmol/l (190 mg/dl) i/lub
  • cholesterol frakcji LDL > 3,0 mmol/l (115 mg/dl) i/lub
  • cholesterol frakcji HDL < 1,0 mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn,
  • < 1,2 mmol/l (46 mg/dl) u kobiet i/lub triglicerydy > 1,7 mmol/l (150 mg/dl).
• Glukoza w osoczu na czczo: 5,6-6,9 mmol/l (102-125 mg/dl)
• Nieprawidłowy wynik próby tolerancji glukozy
• Otyłość (BMI ≥ 30 kg/m2)
• Otyłość brzuszna (obwód talii: mężczyźni ≥102 cm, kobiety ≥ 88 cm - u osób rasy białej)
• Przedwczesne choroby sercowo naczyniowe w wywiadzie rodzinnym (u mężczyzn < 55 lat, u kobiet < 65 lat).

Kiedy się badać

Tak naprawdę regularne pomiary ciśnienia tętniczego, np. podczas rutynowych wizyt lekarskich powinni mieć wykonywani wszyscy. Dobrze byłoby badać się także samemu w domu.

Szczególnie uważni powinni jednak być ci, którzy prowadzą tzw. siedzący tryb życia, palacze tytoniu, pacjenci z cukrzycą, osoby otyłe i z wysokim cholesterolem, kobiety w ciąży, a także osoby z przedwczesnym wywiadem chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie, czyli jeśli choroby sercowo-naczyniowe występowały u mężczyzn poniżej 55. roku życia, a u kobiet poniżej 65. roku życia.

To bardzo ważne, bo trzy miesiące nieskutecznego leczenia nadciśnienia tętniczego to wzrost ryzyka zawału serca bądź udaru mózgu - podkreśla prof. Prejbisz.

Jak prawidłowo badać ciśnienie tętnicze

Warto pamiętać, że ciśnienie mierzymy nie tylko wtedy, gdy coś się dzieje, np. gdy boli głowa, jest ból w klatce piersiowej lub ból brzucha - takie sytuacje mogą bowiem powodować wzrost ciśnienia tętniczego, to naturalna reakcja organizmu na stres związany z dolegliwościami.

Nam jednak zależy na informacji jakie jest ciśnienie tętnicze poza tym epizodami. Tak więc chodzi o to, aby mierzyć sobie ciśnienie w różnych sytuacjach, o różnych porach dnia, abyśmy poznali przeciętne ciśnienie tętnicze pacjenta. Chorych, którzy mają umówioną wizytę u lekarza lub teleporadę prosimy, aby przez tydzień przed wizytą wykonywali po dwa pomiary, jeden po drugim, na tej samej ręce dwa rano i dwa wieczorem i zapisywali wyniki obu pomiarów niezależnie od wyniku. Często pacjenci mówią: nie zapisałem, bo były dobre. To błąd, my chcemy je zobaczyć - mówi hipertensjolog.

Na stronach Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego () w dziale „Dla pacjenta" dostępny jest przygotowany przez specjalistów poradnik: „Jak przygotować się do teleporady" i tam krok po kroku wytłumaczone jest: jak prawidłowo wykonywać pomiary ciśnienia tętniczego, jakie informacje przygotować przed rozmową z lekarzem, że należy mieć pod ręką wyniki ostatnich badań, listę leków, które chory przyjmuje itd. Warto zajrzeć.

Możesz to zmienić

Dobra wiadomość jest taka, że nadciśnienie tętnicze jest najważniejszym modyfikowalnym - czyli takim, na który mamy wpływ i któremu możemy zapobiec - czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia.

Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego przekonuje, że najskuteczniejszą metodą uniknięcia lub opóźnienia rozwoju nadciśnienia tętniczego (tzw. prewencja pierwotna) jest modyfikacja stylu życia, a zwłaszcza zapobieganie otyłości oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Jak to zrobić?

Warto wprowadzić w życie kilka prostych zasad: unikanie windy, parkowanie samochodu dwie przecznice dalej od miejsca docelowego, a nawet kupienie sobie psa, który wymaga regularnego wyprowadzania na spacer - to coś co może nam pomóc jeśli nie lubimy uprawiać sportów. Do tego właściwa dieta - wystarczy, że zadbamy aby nasz talerz był jak najbardziej kolorowy. Takie zmiany mogą wiele poprawić - uważa prof. Marcin Grabowski.

Staraj się, aby twoje BMI nie przekraczało 25 kg/m2, nie dopuszczaj do nadmiernego przytycia, a jeśli masz nadwagę lub otyłość, jak najszybciej rozpocznij zdrowe odchudzanie.

W profilaktyce niezakaźnych chorób przewlekłych, a do takich należą choroby sercowo-naczyniowe, absolutnie podstawowe znaczenie ma prawidłowa dieta. Warto ograniczyć spożywanie tłuszczów, zwłaszcza nasyconych (tłuste mięsa i produkty nabiałowe), które nie tylko zwiększają ryzyko nadwagi i otyłości, ale także nasilają ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego - przekonuje dr hab. n. farm. Hanna Mojska z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego.

Pomocne w prawidłowym odżywianiu mogą być diety DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) i śródziemnomorska.

Jadłospis osoby z nadciśnieniem powinien zawierać węglowodany pochodzące z warzyw i owoców i produktów zbożowych z pełnego przemiału (ciemne, pełnoziarniste pieczywo, najlepiej razowe lub orkiszowe, brązowy ryż, gruboziarniste kasze).

Jak wskazują liczne badania w obniżeniu ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego pomaga spożywanie produktów bogatych w potas, który reguluje pracę serca i działa hipotensyjnie. Jego źródłem są m.in: banany, brzoskwinie, czarne porzeczki, brukselka, czosnek, natka pietruszki, ziemniaki, nasiona roślin strączkowych (fasola, soja, ciecierzyca, groch, soczewica), otręby pszenne. W diecie osób z nadciśnieniem zaleca się również orzechy włoskie.

W przypadku nadciśnienia duże znaczenie ma ograniczenie soli poniżej 5 g/dobę. Możesz to robić np. wybierając produkty o mniejszej jej zawartości; zmniejszając ilość dodawanej zwyczajowo soli w czasie gotowania, spróbuj zastępować ją ziołami, nie dosalaj na talerzu - radzi specjalistka.

Ważne jest też, aby unikać produktów przetworzonych, wędzonych, kiszonych i konserwowych, a także rezygnując z przekąsek typu: paluszki, chipsy, krakersy i potraw typu fast food, ponieważ zawierają one bardzo duże ilości soli.


Jak dążyć do prawidłowego nadciśnienia tętniczego

• Zmniejszenie kaloryczności i składu diety
• Zwiększenie spożycia warzyw i innych pokarmów pochodzenia roślinnego (4-5 porcji)
• Unikanie pokarmów o dużej zawartości tłuszczów zwierzęcych (źródło nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu)
• Włączenie do diety ryb, owoców, jarzyn i innych produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe

• Rezygnacja z używania soli w trakcie przygotowywania posiłków i dosalania potraw
• Spożywania posiłków z naturalnych, świeżych składników
• Unikanie produktów konserwowanych związkami sodu

• Codzienne, systematyczne wykonywanie wysiłku aerobowego o umiarkowanie dynamicznej intensywności przez 30-45 minut
• Wykonywanie ćwiczeń wytrzymałościowych (np. chodzenie, bieganie, pływanie) uzupełnionych ćwiczeniami oporowymi (np. przysiady), dostosowanych do wieku, współistniejących schorzeń i preferencji pacjenta

Zadbaj o siebie i zbadaj się!

Kontynuowanie terapii w chorobach kardiologicznych pomimo pandemii koronawirusa oraz systematyczna, samodzielna kontrola parametrów krążeniowych (m.in. poziomu ciśnienia tętniczego) i metabolicznych (m.in. poziomu glukozy we krwi) to kluczowe komunikaty tegorocznej, XVIII edycji kampanii profilaktyczno-edukacyjnej „Servier dla Serca", odbywającej się pod hasłem „Misja Ochrony Serca w czasie pandemii COVID-19".

Kampania „Servier dla Serca" organizowana jest nieprzerwanie od 2003 roku. Jej celem jest podnoszenie świadomości społecznej Polaków w zakresie czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego i zagrożeń z nimi związanych. W tym szczególnym roku po raz pierwszy w ramach kampanii zostaną poruszone również zagadnienia związane z profilaktyką kardiologiczną w cukrzycy typu 2.

Tegoroczna odsłona kampanii koncentruje się na praktycznych aspektach profilaktyki kardiologicznej, czyli m.in. wskazówkach jak zadbać o serce w różnym wieku i w różnej formie oraz zwróceniu uwagi na konieczność kontroli czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy typu 2, która także niesie ze sobą zagrożenia kardiologiczne.

Walor edukacyjny kampanii jest realizowany w tym roku m.in. poprzez serię krótkich filmów „#OdpowiedzialniZaSerce, czyli Domowe perypetie z serce w tle" z udziałem pary aktorskiej Katarzyny i Cezarego Żaków, dokumentujących z pewną dozą humoru codzienne życie w warunkach pandemii i podkreślających jednocześnie ważne aspekty profilaktyki kardiologicznej. Dwa filmy dostępne są już na stronie internetowej kampanii oraz na kanałach mediów społecznościowych.

Odcinek 1 - Cukrzyca typu 2:



Odcinek 2 - Nadciśnienie tętnicze:



Innym elementem o charakterze edukacyjnym jest e-Przewodnik „Jak zadbać o serce i układ krążenia w pandemii COVID-19", który niebawem będzie do pobrania ze strony internetowej Kampanii. Będzie to stworzony w ścisłej współpracy z gronem wybitnych ekspertów, praktyczny poradnik na temat profilaktyki, właściwego postępowania w przypadku kardiologicznych chorób przewlekłych oraz cukrzycy typu 2, identyfikacji sygnałów ostrzegawczych ze strony organizmu i podejmowania właściwych reakcji, jak również zawierający wytyczne i wskazówki dla pacjentów z chorobami układu krążenia.

Profilaktyka w tegorocznej odsłonie kampanii to między innymi Kardiologiczna Poradnia Servier w wersji wirtualnej, czyli specjalna platforma teleinformatyczna, umożliwiająca skorzystanie z bezpłatnych konsultacji kardiologicznych w formie teleporady oraz z bezpłatnych profilaktycznych badań laboratoryjnych, realizowanych w punkcie diagnostycznym znajdującym się najbliżej miejsca zamieszkania. Pakiet badań realizowanych w całej Polsce przez miesiąc, od 14 maja do 14 czerwca, obejmował cholesterol całkowity, cholesterol HDL, LDL, trójglicerydy oraz glukozę, zaś podczas teleporady kardiolog oceniał zarówno wyniki badań, jak też dane zebrane w ramach wywiadu i na tej podstawie wystawiał adekwatne zalecenia (m.in. e-skierowanie, e-receptę) dostępne dla pacjenta z poziomu platformy internetowej .

Tegorocznej kampanii merytorycznego wsparcia udzielili: Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Asocjacja Niewydolności Serca PTK, Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, Polskie Towarzystwo Lipidologiczne oraz Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny.

Kampania została objęta patronatem: Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pacjentów ze Schorzeniami Serca i Naczyń ECOSerce, Porozumienia Organizacji Kardiologicznych, Polskiego Stowarzyszenia Osób z Niewydolnością Serca, Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków.

Artykuł opublikowany w ramach kampanii edukacyjnej „Servier dla Serca"