Obalamy mity: jak funkcjonuje starzejący się mózg

• Wiek a wzrost komórek nerwowych

Niektórzy sądzą, że osoby w starszym wieku mają mniej komórek mózgowych, ponieważ wraz z wiekiem się je traci, a nie rosną nowe. Naukowcy odkryli ostatnio, że starsze mózgi mogą tworzyć nowe komórki , a plastyczność mózgu pozwala na reorganizację połączeń w mózgu.

W przeszłości uważano, że szczyt rozwoju mózgu następuje w młodosci i że wraz z czasem liczne komórki umierają, nowe zaś nie rozwijają się.

Tymczasem, pomimo faktu, że skuteczność funkcjonowania mózgu słabnie wraz z wiekiem, starszy mózg wciąż ma ogromny potencjał, zapewniają uczeni z Baycrest's Rotman Research Institute. W starszym wieku z pwoodzeniem można uczyć się nowych strategii i technik w celu dostosowania się do zmian i wzmocnienia pamięci.

Nasza pamięć może nie być tak ostra jak niegdyś i trudniej jest skupić uwagę w otoczeniu, które cechuje się dużą ilością bodźców, ale nasz mózg jest w stanie dostosować się do skompensowania tych zmian.

Utrzymywanie aktywności mózgu i ciała może pomóc w powstaniu nowych połączeń w mózgu, a nawet we wzroście nowych komórek mózgowych.

Pomoc w utrzymywaniu funkcjonowania mózgu na „najwyższych obrotach" stanowią podróże, nauka języka obcego, rozwiązywanie krzyżówek, etc.

• Wielkość mózgu a mądrość

To nieprawda, że im większy mózg, tym większe możliwości intelektualne. Gdyby tak było, tłumaczą uczeni, to słonie byłyby geniuszami.

Mężczyźni mają przeciętnie większe mózgi niż kobiety, ale to nie przekłada się na ich możliwości intelektualne, ponieważ większe gabaryty tkanki mózgowej u panów są najprawdopodobniej wynikiem konieczności zarządzania większą masą mieśniową i „obszerniejszymi" innymi tkankami.

Istotne znaczenie ma więc nie wielkość, a „sposób używania" mózgu. Styl życia może mu bowiem zaszkodzić lub pomóc. Istnieje wiele dowodów naukowych na to, że bycie aktywnym i stymulowanie mózgu umożliwia zmiany na poziomie fizjologicznym prowadząc do rozwoju nowych połączeń nerwowych.

Badania na zwierzętach wykazały, że te, które są aktywne i odbierają rozmaite bodźce, mają bardziej skomplikowane sieci neuronowe, a nawet rozwijają się u nich nowe komórki nerwowe. To ważne dlatego, że nowe komórki mogą przejąć funkcje tych, które zostały uszkodzone lub uległy znniszczeniu.

• Nawodnienie a praca mózgu

To nie mit - związek między nawodnieniem a zdrowiem mózgu jest bardzo silny - i staje się jeszcze istotniejszy wraz z wiekiem.

Starsze osoby mogą nie odczuwać pragnienia w takim samym stopniu jak osoby młodsze. Oznacza to, że seniorzy powinni być szczególnie uważni w tym względzie i pamiętać o przyjmowaniu dostatecznej ilości płynów.

Badania wykazały, że u osób odwodnionych funkcje poznawcze ulegają znacznemu osłabieniu - nawet do tego stopnia, że mogą pojawić się zaburzenia psychiczne, wskazują uczeni z University of Toronto.

Rekomenduje się picie co najmniej 1,5 l plynów dziennie, co stanowi mniej więcej ekwiwalent sześciu szkalnek.

Wśrod najpowszechniejszych objawów odwodnienia wymienia się: oddawanie zagęszczonego moczu o ciemnej barwie, wysuszone usta, zawroty głowy, wahania nastroju.

• Problemy z wyrażaniem myśli a demencja

Zjawisko „posiadania słowa na końcu języka" może być normalną częścią procesu starzenia się.

Doświadczanie trudności ze znalezieniem odpowiedniego słowa podczas rozmowy nie jest niczym niezwykłym. Zjawisko może występować częściej wraz z wiekiem. Ale nie musimy się martwić, jeśli zdarza się sporadycznie - jest częścią normalnego procesu starzenia i nie musi oznaczać rozwoju demencji. Na szczęście istnieją też sposoby, aby utrzymać dobre umiejętności językowe.

Wraz z wiekiem większość z nas działa po prostu wolniej, a to wpływa na naszą zdolność do dobierania słów. Nie jest tak szybka i skuteczna jak kiedyś. Stopniowo zauważa się, że potrzebna jest pauza w celu dłuższego zastanowienia się nad frazą, którą pragnie się skonstruować. Szukane, najbardziej adekwatne słowo w danym momencie, może pojawić siękilka minut, a nawet godzin poźniej i jest to standardowy element starzenia się.

Dobrą wiadomością jest ta, że nasze kompetencje się nie zmieniają. Jesteśmy tak samo dobrzy w komunikowaniu tego, co chcemy powiedzieć i rozumieniu wypowiedzi innych. To oznacza, że jeśli chodzi o jakość porozumiewania się, nie zostaje osłabiona. W istocie nasze słownictwo rzeczywiście rozwija się z wiekiem. Jako pięćdziesięciolatkowie mamy szersze słownictwo, niż osoby w wieku dwudziestu czy trzydziestu kilku lat.

Jeśli w danym momencie brakuje adekwatnego słowa, można radzić sobie z tym na wiele sposobów. Niektórzy stosują tzw. „wypełniacze" w postaci różnych dźwięków, jak „yy", czy „hmm" lub „am". Inni używają niespecyficznych słów, np. „to", „takie, jak", etc.

Aby utrzymać sprawności językowę, warto:

- być aktywnym społecznie, ponieważ to daje okazję do czestych rozmów;
- dużo czytać i pisać, aby poszerzać zasób słów i rozwijać umiejętności poznawcze za pomocą języka;
- rozwiązywać krzyżówki, które usprawniają umiejętność znajdywania adekwatnych w danej sytuacji słów.