Zdrowa dieta a nowotwór z³o¶liwy

Czy osoba zdrowa mo¿e siê zabezpieczyæ przed rakiem, wybieraj±c odpowiedni sposób od¿ywiania?
Nie tylko mo¿e, ale powinna. Od¿ywiamy siê w Polsce fatalnie. Nasza tradycja kulinarna nie sprzyja zdrowiu, nale¿a³oby wprowadziæ wiele zmian, ¿eby to zmieniæ. Polska dieta jest przeci±¿ona kaloriami, t³uszczami, cukrami prostymi i sol±, a jest uboga w mikroelementy i witaminy. Mamy w tym obszarze wiele do zrobienia. Naszym podstawowym grzechem jest to, ¿e dostarczamy sobie zbyt wielu kalorii z niew³a¶ciwych ¼róde³.

Czy s± jakie¶ substancje (zwi±zki mineralne, witaminy), które zabezpieczaj± przed rakiem?
Wszystko nam jest potrzebne, wszystko nale¿y je¶æ we w³a¶ciwych proporcjach. Nie ma tak, ¿e co¶ ma jak±¶ szczególn± przewagê nad innymi sk³adnikami jad³ospisu. Jad³ospis musi byæ po prostu prawid³owo zbilansowany we wszystkich makro i mikro sk³adnikach. Makro, czyli wêglowodanach, t³uszczach i bia³kach i mikro, czyli mikroelementach i witaminach. Niestety mamy tendencje do przesadzania z czym¶, co jest „podejrzane” o jak±kolwiek dzia³alno¶æ antynowotworow±. Tymczasem z niektórymi sk³adnikami po¿ywienia (pierwiastki, mikroelementy, witaminy) mo¿na ³atwo przedobrzyæ np. z selenem, jodem czy wit. A.

W takim razie co mo¿e mieæ dobry wp³yw na nasze zdrowie?
Jest „z³ota dziesi±tka” produktów, które maj± udowodnione dzia³anie antynowotworowe. S± to na pewno broku³y, w których jest zawarty sulforafan. Badania potwierdzaj±, ¿e wi±¿e siê on ze szkieletem komórki rakowej i utrudnia podzia³ komórki. Poza tym, produkty kapustne i cebulowate (cebule, pory, ). Zwi±zki organosiarkowe zawarte w cebulowatych, maj± wp³yw na etap tworzenia siê nowotworu, rozwoju komórek nowotworowych i ich przerzutowanie. W sk³ad „z³otej 10” wchodzi te¿ siemiê lniane, produkty pochodz±ce z lnu, , owoce jagodowe i cytrusy. I w przypadku cytrusów, nie chodzi o sam± witaminê C, ale o terpeny, które maj± wp³yw na chorobê nowotworow±. Nawet zwyk³e jab³ko ma jaki¶ potencja³ antynowotworowy.

Ale to nie oznacza, ¿e jedz±c te produkty nie zachorujemy na raka, prawda?
Oczywi¶cie, ¿e nie! Niestety nie jest to takie proste – jedz codziennie broku³y, a na pewno nie zachorujesz na raka. Nie ma to takiego prze³o¿enia. Gdyby tak by³o, to onkolodzy nie mieliby co robiæ. Jest jeszcze tysi±c innych czynników wp³ywaj±cych na to czy siê zachoruje, czy nie. Dieta jest jednym z nich, za to niezwykle istotnym. Je¶li w³a¶ciwie siê od¿ywiamy, zmniejszamy ryzyko zachorowania na nowotwór. Na dietê mamy wp³yw, ale ju¿ na czynniki genetyczne nie. Wprowadzaj±c prozdrowotne zmiany stylu ¿ycia mogliby¶my zapobiec 1 na 3 zachorowania na nowotwór z³o¶liwy.

Dlaczego tak bardzo podkre¶la siê znaczenie diety i jad³ospisu, czy nie wystarczy³oby przyjmowanie kapsu³ek, czy tabletek zawieraj±cych odpowiednie substancje, przy niezmienionej diecie?
Po pierwsze w kapsu³kach, czy tabletkach, szczególnie tych multiwitaminowych, jest wiele substancji, które wcale nie s± potrzebne, a wrêcz mog± zaszkodziæ. Po drugie wch³anianie tych preparatów jest na poziomie kilkunastu - kilkudziesiêciu procent. A co najwa¿niejsze, s± to substancje wyrwane z naturalnego ¶rodowiska. Likopen dzia³aj±cy antynowotworowo, na przyk³ad w raku prostaty, zawarty w pomidorach, dzia³a w pomidorach. Jak go zabierzemy z pomidora i zamkniemy w kapsu³ce, to nie do koñca wiemy jak on dzia³a – na ile siê utleni³, na ile zredukowa³, a na ile nie dzia³a. Bo wszystkie substancje dzia³aj± najlepiej w swoim naturalnym otoczeniu. One potrzebuj± dziesi±tków innych czynników, o których nawet nie mamy pojêcia, jak± funkcjê spe³niaj±, ¿eby dzia³aæ odpowiednio. w pomidorze dzia³a, a w kapsu³ce – nie jestem pewna.

A czy nie by³oby najlepiej, z jednej strony mieæ odpowiedni jad³ospis, a z drugiej jeszcze przyjmowaæ kapsu³ki?
Ale po co? Odpowiednio zbilansowana dieta w zupe³no¶ci wystarczy. Tym bardziej, ¿e niektóre pierwiastki np. selen ma bardzo w±skie okno terapeutyczne miêdzy dawk± lecznicz± a dawk± toksyczn±. Wiêc nale¿y siê zawsze zastanowiæ, co siê pacjentowi zleca i po co.

Czyli nadmiar niektórych substancji mo¿e wrêcz zaszkodziæ, zamiast pomóc…
Oczywi¶cie, ¿e tak. Witamina A jest w nadmiarze toksyczna i z pewno¶ci± nie jest w nadmiarze potrzebna. Przesada nigdy nie jest dobra. Oczywi¶cie, je¿eli istnieje ryzyko niedoboru niektórych pierwiastków, to warto je uzupe³niæ. Cynk, selen, mied¼, mangan, to s± pierwiastki ¶ladowe, bardzo wa¿ne ze wzglêdu na odporno¶æ. Ale ca³a potrzebna nam dobowa dawka selenu, mie¶ci siê w dwóch orzechach brazylijskich, czy w produktach zawieraj±cych dro¿d¿e (a produktów dro¿d¿owych w naszej kuchni jest ca³a masa), wiêc nie ma sensu dodatkowo obci±¿aæ organizmu uplementami zawieraj±cymi selen.

Lek. med. Aleksandra Kapa³a pracuje w Oddziale Chemioterapii Dziennej i w Szpitalnym Zespole ¯ywieniowym Centrum Onkologii - Instytutu w Warszawie. Jest specjalistk± chorób wewnêtrznych i absolwentk± podyplomowej dietetyki. Prowadzi Poradniê Dietetyki Onkologicznej w Warszawie.