20-05-2009
zmień rozmiar tekstu
A+ A-
Pierwszą próbę przeszczepienia nerki jednego człowieka innej osobie podjął w 1906 roku lekarz ze Szpitala Czerwonego Krzyża w Lyonie, Mathieu Jaboulay. Pomimo udanego zabiegu i podjęcia czynności przez przeszczepione nerki, przeżyły one tylko kilka dni.
Obecnie transplantologia kliniczna stała się rutynową technologią medyczną stosowaną w leczeniu niewydolności narządów. Jest uważana za powszechnie akceptowaną, skuteczną i bezpieczną metodę leczenia schyłkowej niewydolności nerek, wątroby, serca, płuc i trzustki.
Na całym świecie wykonuje się ponad 50 tysięcy transplantacji rocznie (35 tysięcy nerek, 12 tysięcy wątrób i 4 tysiące serc), a liczba biorców żyjących z przeszczepionym narządem przekracza pół miliona. Poza nerkami, wątrobami i sercami przeszczepia się również trzustki, płuca, jelita, rogówki, szpik kostny, a także sporadycznie kończyny, czy nawet twarze.
W Europie występują dwa systemy prawne regulujące zasady dawstwa narządów. Zasada zgody wprost (tzw. „opting in" stosowana m.in. w Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Holandii) wymaga wcześniejszej pozytywnej deklaracji potencjalnego dawcy lub jego rodziny. Zasada zgody domniemanej (tzw. „opting out", stosowana w Austrii, Finlandii, Portugalii i Szwecji) ogranicza możliwość pobrania narządów przez wcześniejszy sprzeciw osoby zmarłej.
W takich krajach jak Belgia, Francja, Grecja, Hiszpania, Włochy i Luksemburg, pomimo zasady zgody domniemanej, w praktyce narządy nie są pobierane bez zgody rodziny.
W Polsce pierwszy udany przeszczep nerki od martwej osoby miał miejsce 26 stycznia 1966 roku w Warszawie i był dziełem zespołu pod kierownictwem prof. Jana Nielubowicza. Pierwszy przeszczep serca został wykonany w 1969 roku w Łodzi przez zespół profesora Jana Molla, a więc w niespełna dwa lata po pierwszej na świecie transplantacji serca. Kolejny przeszczep serca został wykonany po wieloletniej przerwie w 1985 roku w Zabrzu przez prof. Zbigniewa Religę. W tym samym 1985 roku prof. Stanisław Zieliński w Szczecinie dokonał jednoczasowego przeszczepienia nerki i trzustki. Profesor Zieliński w 1987 roku dokonał także pierwszej w Polsce transplantacji wątroby.
W 1995 roku opracowano ustawę transplantacyjną (znowelizowaną w 2005 r.), która dała podstawy do dalszego rozwoju tej dziedziny w naszym kraju, a jednocześnie wprowadziła zasadę zgody domniemanej dotyczącej dawstwa narządów. Rozwiązanie to przewiduje możliwość zarejestrowania sprzeciwu wobec pobrania narządów po śmierci w postaci wpisu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, pisemnego zastrzeżenia z własnoręcznym podpisem, bądź ustnego oświadczenia złożonego w obecności dwóch świadków.