Skąd jest efekt jo-jo? Wszystkiemu winna „pamięć” komórek

Każdy, kto kiedykolwiek próbował pozbyć się kilku dodatkowych kilogramów, zna tę frustrację: waga początkowo spada, by wrócić po kilku tygodniach - tak działa efekt . Teraz eksperci wykazali, że odpowiada za to epigenetyka, czyli część genetyki, która opiera się nie na sekwencji genetycznych bloków konstrukcyjnych, lecz na małych, ale charakterystycznych markerach chemicznych w tych blokach konstrukcyjnych. Sekwencja ta ewoluowała przez długi okres czasu; wszyscy dziedziczymy je po naszych rodzicach. Równocześnie jednak markery epigenetyczne są bardziej dynamiczne: czynniki środowiskowe, nasze i stan naszego ciała - takie jak otyłość - mogą je zmieniać w ciągu całego życia. Mogą jednak również pozostać stabilne przez wiele lat, czasami przez dekady, i w tym czasie odgrywają kluczową rolę w określaniu, które geny są aktywne w naszych komórkach, a które nie. - Epigenetyka „mówi" komórce, jakim jest rodzajem komórki i co powinna robić - wyjaśnia Laura Hinte, współautorka badań.

Eksperci poszukiwali molekularnych przyczyn efektu jo-jo u myszy. Przeanalizowali komórki tłuszczowe pochodzące od myszy z nadwagą i tych, u których zmniejszył się nadmiar masy ciała dzięki diecie. Jak się okazało, otyłość prowadzi do charakterystycznych zmian epigenetycznych w jądrze komórek tłuszczowych. Cechą szczególną tych zmian jest to, że utrzymują się one nawet po zastosowaniu diety. - Komórki tłuszczowe „pamiętają" stan nadwagi i mogą łatwiej do niego powrócić - mówi prof. Ferdinand von Meyen, współautor badań. Naukowcy byli w stanie wykazać, że myszy z tymi markerami epigenetycznymi odzyskiwały masę ciała szybciej, gdy ponownie miały dostęp do . - To oznacza, że znaleźliśmy molekularną podstawę efektu jo-jo - zauważa prof. von Meyen.

Znaleziono również dowody na istnienie tego mechanizmu u ludzi. Przeanalizowano biopsje tkanki tłuszczowej pochodzące od osób, które wcześniej miały nadwagę i przeszły operację zmniejszenia żołądka lub pomostowania żołądkowego. Okazało się, że mechanizm działania komórek tłuszczowych jest podobny do tego wykrytego u gryzoni.

Obecnie nie jest możliwa zmiana odpowiednich znaków epigenetycznych w jądrze komórkowym za pomocą leków i tym samym wymazywanie pamięci epigenetycznej. - Być może będziemy w stanie to zrobić w przyszłości - mówi Hinte. - Na razie jednak musimy żyć z tym efektem pamięci - dodaje. - Właśnie z powodu tego efektu pamięci tak ważne jest, aby w ogóle unikać nadwagi. To najprostszy sposób na walkę ze zjawiskiem jo-jo - radzi prof. Von Meyenn.