Polacy chodzą do lekarza ...i nie stosują się do jego zaleceń

Niedostateczna współpraca pacjenta z lekarzem stanowi powszechny i poważny problem opieki zdrowotnej. Zadaniem specjalistów jest wzbudzić zaufanie wśród pacjentów i wiarę w skuteczność leczenia, tak aby zwiększyć świadomość chorych w tym zakresie. Wyniki badań wskazują na niedostatek wiedzy w społeczeństwie na temat chorób przewlekłych i czynników wspierających skuteczność terapii. Brak wiedzy nie pozwala pacjentom świadomie uczestniczyć w ustalaniu procesu terapii i osłabia ich motywację do przestrzegania zaleceń terapeutycznych.

Pacjent sam sobie lekarzem

Stosowanie się do zaleceń lekarzy w terapii chorób przewlekłych jest w Polsce dużym problemem. Znacząca liczba chorych zaprzestaje lub modyfikuje zalecaną terapię farmakologiczną według własnego uznania. Badania wskazują, że co trzeci przewlekle chory i zdarzały mu się sytuacje wykorzystania tylko części przepisanego opakowania lub też wykorzystania niektórych lub tylko jednego z przepisanych leków. Natomiast w niektórych chorobach przewlekłych, na przykład w nadciśnieniu tętniczym, połowa pacjentów przerywa rozpoczętą terapię w ciągu roku.

Przyczyna? Brak edukacji

W zakresie społecznej wiedzy o chorobach przewlekłych występują trzy kluczowe problemy. Pierwszym jest brak świadomości – wiedza pacjenta dotyczy głównie najpoważniejszych zagrożeń, czego konsekwencją jest niewiedza na temat mniej poważnych następstw choroby. Pacjenci są nieświadomi, że właściwe stosowanie się do zaleceń lekarza może poprawić stan ich zdrowia oraz ograniczyć postęp choroby. Chorzy nie posiadają również informacji na temat pozytywnych skutków stosowania się do zaleceń.

– Podczas pracy z przewlekle chorym pacjentem, należy pamiętać o roli, jaką odgrywa nie tylko jego wiedza na temat choroby, ale przede wszystkim walory emocjonalne oraz nie zawsze wyraźnie uświadamiane wartości, preferencje, dążenia, obawy, oceny, postawy i przekonania, tworzące całokształt myślenia badanej osoby. To, co myśli dany pacjent znacząco wpływa na jego stosunek do lekarza, gotowość do współpracy z nim, motywację do respektowania zaleceń terapeutycznych oraz w konsekwencji na ostateczny wynik leczenia. Rozpoznanie tych sposobów myślenia i innych uwarunkowań działania pacjenta oraz umiejętne dostosowanie do nich sposobu przekazania zaleceń medycznych jest współcześnie jednym z kluczowych wyzwań dla zwiększenia skuteczności profilaktyki wielu chorób przewlekłych – podkreśla dr Krzysztof Puchalski, socjolog zdrowia z Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi.

Efekt? mała skuteczność leczenia

Przyczyny nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych w Polsce oraz za całym świecie, tkwią nie tylko w świadomym modyfikowaniu zleconej terapii przez pacjentów, lecz także mają swoje źródła w bardziej złożonych mechanizmach rządzących naszym zachowaniem. W wielu chorobach brak współpracy chorego staje się jednym z najważniejszych czynników powodujących małą skuteczność terapii.

– Szczególną uwagę należy zwrócić na rolę lekarzy w poprawie skuteczności terapii. Ich nastawienie ma znaczący wpływ na postawę pacjentów i ich stosunek do leczenia. Otoczenie medyczne i środowisko, w jakim znajduje się pacjent wpływa na wzmocnienie systematyczności i przestrzegania zaleceń lekarzy – mówi prof. Krzysztof Narkiewicz, kierownik Kliniki i Diabetologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Pacjenci kłamią

Niestety pacjenci, często nie mówią prawdy na temat regularności przyjmowania leków. Już Hipokrates mówił, żeby „uważać na pacjentów, którzy często kłamią, że przyjmują przepisane im leki”. Dlatego ważnym czynnikiem w zapobieganiu nieprzestrzegania zaleceń przez pacjentów są metody wspierania chorych w zachowaniu systematyczności terapii. Możliwe jest dostarczanie im narzędzi ułatwiających regularne przyjmowanie przepisanych przez lekarza leków w codziennym życiu oraz uświadomienie istniejących zagrożeń i pozytywnych skutków wynikających ze stosowania się do ich zaleceń.