Medyczny Nobel 2025 za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej

Potężny układ odpornościowy naszego organizmu musi być ściśle regulowany - w przeciwnym razie może zaatakować nasze własne organy. Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi dokonali przełomowych odkryć dotyczących obwodowej tolerancji immunologicznej, która zapobiega temu, by szkodził ciału.

Każdego dnia nasz układ odpornościowy chroni nas przed tysiącami różnych drobnoustrojów próbujących wniknąć do organizmu. Wszystkie wyglądają inaczej, a wiele z nich rozwinęło podobieństwa do ludzkich komórek jako formę kamuflażu. Jak zatem układ odpornościowy odróżnia to, co powinien zaatakować, od tego, co powinien chronić?

Wspomniani wyżej uczeni zostali uhonorowani Noblem za fundamentalne odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej. Laureaci zidentyfikowali „strażników bezpieczeństwa" układu odpornościowego - limfocyty T regulatorowe (Treg) - które zapobiegają atakowaniu własnych komórek organizmu przez komórki odpornościowe.

- Ich odkrycia miały kluczowe znaczenie dla naszego zrozumienia, jak funkcjonuje układ odpornościowy i dlaczego nie wszyscy rozwijamy poważne - powiedział Olle Kämpe, przewodniczący Komitetu Noblowskiego.

W 1995 roku Shimon Sakaguchi podążał wbrew panującym wówczas przekonaniom, dokonując pierwszego kluczowego odkrycia. W tamtym czasie wielu naukowców sądziło, że tolerancja immunologiczna powstaje wyłącznie w wyniku eliminacji potencjalnie szkodliwych komórek odpornościowych w grasicy - proces ten określano jako tolerancję centralną. Sakaguchi wykazał jednak, że układ odpornościowy jest bardziej złożony, i odkrył wcześniej nieznaną klasę komórek odpornościowych, które chronią organizm przed chorobami autoimmunologicznymi.

Mary Brunkow i Fred Ramsdell dokonali kolejnego kluczowego odkrycia w 2001 roku, gdy wyjaśnili, dlaczego pewna grupa myszy laboratoryjnych była wyjątkowo podatna na choroby autoimmunologiczne. Odkryli, że myszy te miały mutację w genie, który nazwali Foxp3. Wykazali również, że mutacje w ludzkim odpowiedniku tego genu powodują poważną chorobę autoimmunologiczną - IPEX.

Dwa lata później Shimon Sakaguchi połączył te odkrycia, dowodząc, że gen Foxp3 reguluje rozwój komórek, które zidentyfikował w 1995 roku. Komórki te, obecnie znane jako limfocyty T regulatorowe, nadzorują inne komórki układu odpornościowego i zapewniają, że nasz organizm toleruje własne tkanki.

Odkrycia laureatów zapoczątkowały rozwój nowej dziedziny badań - tolerancji obwodowej, inspirując postępy w opracowywaniu terapii przeciwnowotworowych i leków na choroby autoimmunologiczne. Ich prace mogą również przyczynić się do większej skuteczności przeszczepów. Kilka z opracowanych na ich podstawie terapii znajduje się obecnie w fazie badań klinicznych.