Liczby ważne dla serca: co poza ciśnieniem i pulsem?

EF - liczba, którą każdy powinien znać

Jednym z pierwszych kroków, jakie należy podjąć w celu określenia ryzyka nagłej śmierci sercowej (SCD) to poznanie liczby EF określającej „frakcję wyrzutową”. Jest to procent objętości krwi wypompowywanej z serca podczas każdego skurczu. Procentowo określoną zdolność serca do pompowania krwi ujmują typowe zakresy EF:

• 50 – 75% - normalna
• 36 – 49% - poniżej normy
• 35% i mniej - niska

Badania wykazują, że osoby z niskim wskaźnikiem EF – 35% lub poniżej – są w grupie wysokiego ryzyka SCD. Wielkość frakcji wyrzutowej określa się najczęściej w trakcie badania echokardiograficznego, w sposób całkowicie nieinwazyjny i bezbolesny.

Nagła śmierć sercowa – fakty

• Następuje bez ostrzeżenia
• Współczynnik przeżycia bez medycznej interwencji po wystąpieniu nagłego zatrzymania akcji serca wynosi zaledwie 5%
• Nagła śmierć sercowa zabija więcej ludzi niż rak płuc, rak piersi i AIDS razem
• Dotyczy wszystkich, nawet ludzi młodych

Choć świadomość społeczna w zakresie chorób serca wciąż się zwiększa, to nadal powszechny jest brak wiedzy na temat zaburzeń rytmu serca, w tym nagłej śmierci sercowej. Przede wszystkim pacjenci często utożsamiają termin „nagłe zatrzymanie akcji serca” z „rozległym zawałem serca”.

• Nagłe zatrzymanie akcji serca to nie zawał serca
• Nagłe zatrzymanie akcji serca wstrzymuje akcję serca w wyniku wadliwego funkcjonowania układu „elektrycznego” tego narządu
• Nagłe zatrzymanie akcji serca atakuje bez ostrzeżenia
• Nagłe zatrzymanie akcji serca można często przewidzieć i zapobiec mu poprzez identyfikację pacjentów wysokiego ryzyka oraz poprzez interwencję

Jednym ze sposobów prewencji zarówno pierwotnej, jak i wtórnej jest wszczepienie kardiowertera-defibrylatora. Kilkucentymetrowej wielkości urządzenie, wszczepiane podskórnie przerywa groźną dla życia arytmię za pomocą impulsu elektrycznego. Tylko ta metoda może skutecznie interweniować w przypadku wystąpienia migotania komór, czyli bicia serca z częstością 300 uderzeń na minutę. Ocenia się, że ponad 10 tysięcy Polaków ma wszczepiony kardiowerter – defibrylator.

Przed wizytą u lekarza

Udając się z wizytą do lekarza, warto przejrzeć wcześniejsze badania i dobrze przygotować informacje na temat problemów kardiologicznych w najbliższej rodzinie. Trzeba lekarza poinformować o:

• Wcześniejszym nagłym zatrzymaniu akcji serca
• Wcześniejszym zawale mięśnia sercowego
• Niewydolności serca (klasy II do IV)
• Wskaźniku frakcji wyrzutowej poniżej 40%
• Historii nagłego zatrzymania akcji serca w rodzinie

Profilaktyka

Ważnym elementem zapobiegania incydentom nagłego zatrzymania akcji serca jest modyfikacja czynników ryzyka. Zmiana stylu życia może spowodować obniżenie wysokiego ciśnienia krwi oraz poziomu cholesterolu, ograniczając tym samym ryzyko choroby serca oraz nagłego zatrzymania akcji serca. Do ratowania życia potrzebna jest profilaktyka:

• Zdrowa dieta
• Regularne ćwiczenia fizyczne
• Utrata wagi ciała
• Rzucenie palenia

W przypadku niektórych pacjentów, jeżeli zmiana stylu życia oraz leczenie nie zmniejszają ryzyka nagłego zatrzymania akcji serca, można rozważyć przeprowadzenie pewnych zabiegów interwencyjnych np. wszczepienie wspomnianego kardiowertera-defibrylatora (ICD). Urządzenia te wykrywają zbyt szybką akcję serca, wyzwalają impuls elektryczny korygujący tego rodzaju nieprawidłowości i odtwarzają normalną akcję oraz rytm serca. Terapia ta może być odpowiednia dla pacjentów, którzy przeżyli już zatrzymanie akcji serca, migotanie komór lub w przypadku, których leczenie nie było skuteczne w kontrolowaniu zaburzeń rytmu serca lub leczenie powodowało poważne efekty uboczne.

Migotanie przedsionków (AF)

Migotanie lub trzepotanie przedsionków wywołane jest chaotycznymi impulsami elektrycznymi generowanymi w przedsionkach, niezależnie od węzła zatokowego. W konsekwencji skurcze przedsionków są chaotyczne, nieskoordynowane i drastycznie spada ich efektywność. Mimo, że węzeł przedsionkowo - komorowy częściowo blokuje przepływ „fałszywych” impulsów do komór, to niemiarowość pojawia się i tam wywołując palpitacje, krótki oddech, dyskomfort w klatce piersiowej, zawroty głowy, osłabienie lub zmęczenie.

Głównym niebezpieczeństwem związanym z migotaniem przedsionków jest ryzyko udaru. Podczas arytmii drastycznie zmniejsza się skuteczność tłoczenia krwi, co może prowadzić do zastoju i powstawania zakrzepów, które przeniesione z krwią do mózgu powodują udar mózgu.

W zależności od czasu trwania migotanie przedsionków jest zwykle dzielone na napadowe (paroxysmal, napad jest krótkotrwały, ustępuje w wyniku leczenia farmakologicznego lub samoistnie) i utrwalone (trwające przewlekle, umiarawiane kardiowersją elektryczną lub oporne na leczenia farmakologiczne).

Napadowe migotanie przedsionków trwa z reguły do 48 godzin. Utrwalone dłużej niż 48 godzin.

Nowo rozpoznane migotanie przedsionków może być zarówno pojedynczym incydentem arytmii, początkiem migotania napadowego, jak też migotaniem przewlekłym.



Lekarz próbując określić stopień zagrożenia migotaniem przedsionków może zapytać o:

• Występowanie objawów (kołatanie serca, duszność, omdlenia)?
• Czy objawy ustąpiły po zastosowaniu leczenia?
• Czy było robione EKG?
• Czy EKG potwierdziło migotanie przedsionków?
• Czy były robione badania krwi?
• Czy były robione badania tarczycy?
• Czy zdiagnozowano cukrzycę?
• Czy było zalecenie dalszej oceny kardiologicznej?

Pierwszy krok

Puls
Każdy powinien znać swój puls, ponieważ może wskazywać na zaburzenia rytmu serca. Dobrym pomysłem jest sprawdzanie pulsu w ciągu dnia (przed i po różnych aktywnościach), gdyż tętno zmienia się w zależności od aktywności. Jest to normalne. Należy przede wszystkim poznać swój puls w chwili odpoczynku, najlepiej mierząc go tuż po przebudzeniu i przed zaśnięciem.

60 – 100 uderzeń na minutę
Jest rzeczą normalną, że puls może być trochę szybszy lub wolniejszy. Może to być spowodowane choćby wiekiem, przyjmowaniem lekarstw, spożywaniem dużej ilości kawy, wysiłkiem, ale także chorobą, stresem czy zmęczeniem.

Kiedy powinniśmy zgłosić się do lekarza?

• Jeśli mamy poczucie, że nasze tętno jest „galopujące” i źle się czujemy.
• Jeśli mamy poczucie, że nasze tętno jest zbyt wolne przez większość czasu i czujemy dyskomfort.
• Jeśli nasz puls jest nieregularny, mimo iż nie wpływa to na nasze samopoczucie.

Każdy jest inny i trudno jest podać dokładne wytyczne. Z pewnością wiele osób może mieć puls w okolicy 100 uderzeń / min (bpm) i mniej niż 60 uderzeń na minutę. Nieprawidłowość jest bardzo trudna do oszacowania, ponieważ normalne tętno jest nieco nieregularne i uzależnione od fazy oddychania. Należy skonsultować się z lekarzem, jeśli stały rytm serca wynosi powyżej 120 uderzeń na minutę lub poniżej 40 uderzeń na minutę.

Pomiar pulsu w pięciu krokach:

1. Aby zmierzyć puls, przygotuj się, usiądź wygodnie pięć minut wcześniej. Pamiętaj, że wszystko, co działa stymulująco będzie miało wpływ na wynik
2. Wyciągnij dłoń przed siebie i ułóż wewnętrzną stroną do góry
3. Umieść wskazujący i środkowy palec na nadgarstku, u podstawy kciuka. Palce powinny wyczuwać krawędź nadgarstka i nitkowate ścięgna połączone z kciukiem. Być może trzeba będzie przesunąć palce, aby wyczuć tętno. Przyciśnij delikatnie palce, aby wyczuć puls
4. Policz uderzenia w ciągu 30 sekund i pomnóż przez 2, aby sprawdzić rytm serca. Jeśli rytm jest nieregularny odczekaj minutę i policz uderzenia w ciągu minuty
5. Zapisuj wyniki codziennie rano i wieczorem, odnotowując również wszelkie czynności wykonywane tuż przed pomiarem, które mogłyby zakłócić jego wynik