Strona głównaZdrowieChoroby tarczycy: diagnostyka. Jakie badania należy wykonać?

Choroby tarczycy: diagnostyka. Jakie badania należy wykonać?

Choroby tarczycy to problem ok. 20% Polaków. Jednak objawy wskazujące na zaburzenia pracy tego gruczołu nie zawsze są swoiste, więc często diagnostyka nie jest podejmowana. Choroby tarczycy są przyczyną rozregulowania gospodarki hormonalnej oraz metabolizmu komórek, a przez to powodują nieprawidłową pracę wielu układów, m.in. rozrodczego, nerwowego i pokarmowego.
Choroby tarczycy: diagnostyka. Jakie badania należy wykonać? jest niewielkim gruczołem znajdującym się poniżej krtani. Jej podstawową funkcją jest wytwarzanie hormonów tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3), które uwolnione do krwiobiegu, kontrolują metabolizm każdej komórki w organizmie. Praca tarczycy jest regulowana przez tyreotropinę (TSH) wytwarzaną przez przysadkę mózgową. TSH pobudza tarczycę do produkcji hormonów, które z kolei hamują wydzielanie TSH. To tzw. mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego, który utrzymuje hormony na właściwym poziomie.

Zaburzenia pracy tarczycy


można podzielić na cztery grupy: schorzenia związane z nieprawidłowościami w produkcji hormonów (niedoczynność, nadczynność tarczycy), zmiany zapalne (typu Gravesa-Basedowa, typu Hashimoto), obecność guzków lub zwiększenie objętości gruczołu. Występują one dość często, a zachorowalność rośnie wraz z wiekiem. Szacuje się, że dotykają pięciokrotnie częściej kobiet niż mężczyzn.

Objawy chorób tarczycy są nieswoiste, mogą być powodowane przez inne procesy chorobowe toczące się w organizmie. Wśród najczęściej występujących wymienia się:
  • w nadczynności: nadpobudliwość, zwiększona potliwość, kołatanie serca, utrata masy ciała, biegunki, u kobiet zaburzenia cyklu miesiączkowego;
  • w niedoczynności: sucha skóra, zmęczenie, zwiększenie masy ciała, przewlekłe zaparcia, objawy depresji, u kobiet zaburzenia cyklu miesiączkowego.
– Nieleczone choroby tarczycy mogą być przyczyną poważnych powikłań zdrowotnych, dlatego warto w przypadku występowania nawet dyskretnych objawów przeprowadzić diagnostykę w tym kierunku – mówi dr n. med. Andrzej Marszałek, dyrektor medyczny Laboratoriów Synevo. – Monitorowanie funkcjonowania tarczycy jest szczególnie ważne u kobiet w ciąży, tu konsekwencją mogą być poronienie lub wady rozwojowe dziecka – dodaje.

Badania diagnostyczne wskazane przy zaburzeniach pracy tarczycy

Stężenie TSH
Hormon tyreotropowy (TSH) wytwarzany jest przez przysadkę mózgową. Reguluje on stężenie hormonów tarczycy. Stężenie TSH w surowicy jest czułym wskaźnikiem odzwierciedlającym aktualny stan metaboliczny tarczycy. U osób z prawidłową czynnością przysadki mózgowej podwyższenie stężenia TSH powoduje obniżenie poziomu obwodowych hormonów tarczycy, natomiast obniżenie TSH skutkuje ich podwyższeniem.

Podwyższone stężenie TSH w surowicy może być wynikiem:
  • pierwotnej niedoczynności tarczycy: stężenia T4 i T3 są obniżone;
  • wtórnej nadczynności tarczycy (bardzo rzadko): stężenia T4 podwyższone;
  • obecności guza wytwarzającego TSH (rzadko);
  • oporności na hormony tarczycy (rzadko);
  • stosowania jodu i związków jodowych cieniujących używanych w badaniach RTG;
  • obecności niektórych chorób, takich jak:
    • marskość wątroby;
    • nowotwory złośliwe;
  • stosowania leków.
Obniżone stężenie TSH w surowicy może być wynikiem:
  • pierwotnej nadczynności tarczycy: wówczas stężenia T4 i T3 są granicznie wysokie lub tylko podwyższone. Jeśli stężenia T4 i T3 są normalne, to należy brać pod uwagę autonomiczną lub utajoną nadczynność w chorobie Gravesa-Basedowa lub hipertroficzną postać zapalenia tarczycy typu (wczesne stadium);
  • wtórnej niedoczynności tarczycy: jeśli T4 i T3 są obniżone, to mamy do czynienia głównie z całkowitą niedoczynnością przysadki;
  • głodzenia;
  • stosowania leków.
Zakres wartości referencyjnych dla TSH ulegał zmianom na przestrzeni ostatnich lat. Częściowo wynika to ze zmiany czułości i swoistości analitycznej metody, a także z obserwacji „subklinicznych” zaburzeń. Obecnie postuluje się dalsze obniżenie górnej granicy zakresu wartości referencyjnych.

– Godna podkreślenia jest próba usprawnienia procesu diagnostycznego poprzez współpracę lekarza klinicysty i laboratorium. Wynik badania TSH, od którego można zacząć diagnostykę, przekazywany jest lekarzowi w dniu zlecenia lub następnego dnia. Lekarz, dostając do ręki nieprawidłowy wynik, może zlecić uzupełnienie diagnostyki o FT4 wykonanej z pobranego już wcześniej materiału. Pacjent nie czeka do następnej wizyty i nie wymaga kolejnego badania. Wynik uzyskany po 48 godzinach od pobrania z materiału, z którego uzyskano wstępnie wynik TSH, jest w pełni wiarygodny – podkreśla dr Marszałek.

Stężenie wolnej tyroksyny (FT4)

Tarczyca wydziela tyroksynę (T4) w postaci prohormonu, który w tkankach obwodowych ulega odjodowaniu, przekształceniu w aktywną biologicznie postać – trijodotyroninę (T3). Zaletą oznaczenia wolnej frakcji FT4 jest jej niezależność od czynników wpływających na łączenie się z białkami. Wolna frakcja tetrajodotyroniny (FT4) zastępuje oznaczenie całkowitych hormonów tarczycy np. w przypadku leczenia estrogenami, doustnej antykoncepcji, u chorych z zespołem nerczycowym oraz u pacjentek w ciąży.
Podwyższone stężenie FT4 obserwuje się w indukowanej jodem , wczesnym stadium zapalenia tarczycy typu Hashimoto, jak również podczas stosowania dużych dawek preparatów tyroksyny (T4). Obniżone stężenie FT4 w surowicy może być wynikiem niedoczynności tarczycy, zapalenia tarczycy lub stanu po wycięciu tarczycy i po radioterapii.

Stężenie wolnej trijodotyroniny(FT3)
Podobnie jak w przypadku stężenia tyroksyny, testem zalecanym jest badanie wolnej postaci hormonu, czyli FT3. Jest on jednak uważany za najbardziej nadużywane badanie czynności tarczycy. Głównym wskazaniem do jego wykonywania jest podejrzenie T3-thyreotoxicosis (T3-nadczynności tarczycy), gdy niskiemu stężeniu TSH i objawom nadczynności tarczycy towarzyszy prawidłowe stężenie FT4.
Podwyższone stężenie FT3 w surowicy może być wynikiem nadczynności tarczycy, stosowania leków zawierających T3 oraz T3-hipertyreozy. Obniżone stężenie FT3 w surowicy może być wynikiem niedoczynności tarczycy.

Stężenia przeciwciał tarczycowych

Przeciwciała przeciw receptorowi TSH (anty-TSH)

Receptor TSH stanowi antygen dla autoprzeciwciał w autoimmunologicznej chorobie Gravesa-Basedowa. Wysokość stężenia przeciwciał przeciw receptorowi TSH umożliwia ocenę aktywności choroby lub rozpoznanie nawrotów. Jednakże wysokość miana przeciwciał nie koreluje ze stopniem nadczynności tarczycy.
Częstość występowania przeciwciał przeciw receptorowi TSH:
  • choroba Gravesa-Basedowa 80-100%
  • zapalenie tarczycy typu Hashimoto 10%
  • poporodowe zapalenie tarczycy 50-70%
Przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej TPO (anty-TPO)
Peroksydaza tarczycowa (TPO) odgrywa podstawową rolę w biosyntezie hormonów tarczycy. Jest odpowiedzialna za jodynację tyreoglobuliny i sprzężenie dwóch dwutyrozyn. Przeciwciało przeciw TPO rozpoznaje swoiste autoantygeny TPO. Badanie stężenia przeciwciał przeciw peroksydazie tarczycowej najczęściej stosowane jest w diagnostyce zapalenia tarczycy typu Hashimoto. Wynik dodatni przeciwciał przeciw TPO nie może być jednak jednoznaczny z rozpoznaniem schorzenia autoimmunologicznego, gdyż anty-TPO wykrywa się u ok. 5% badanych w populacji osób zdrowych lub w przypadku wola tarczycy. Wykrycie przeciwciał powinno być oceniane w powiązaniu z wartościami stężeń hormonów tarczycy, wynikiem ultrasonografii tarczycy oraz wynikiem scyntygrafii tarczycy.
Częstość występowania przeciwciał przeciw TPO:
  • choroba Gravesa-Basedowa 60-70%
  • zapalenie tarczycy typu Hashimoto 60-90%
  • poporodowe zapalenie tarczycy 50-70%
  • zapalenie tarczycy indukowane cytokinami 30-40%
Stężenie przeciwciał przeciw tyreoglobulinie (anty-Tg)
Przeciwciała przeciw tyreoglobulinie zostały jako pierwsze wprowadzone do diagnostyki autoimmunologicznych chorób tarczycy. Wykonanie oznaczenia przeciwciał przeciw tyreoglobulinie (anty-Tg) jest wskazane przy podejrzeniu zapalenia tarczycy typu Hashimoto oraz w późnych powikłaniach u pacjentów z rakiem tarczycy.
Częstość występowania przeciwciał przeciw Tg:
  • choroba Gravesa-Basedowa 10-20%
  • zapalenie tarczycy typu Hashimoto 30-40%
  • poporodowe zapalenie tarczycy 20-40%
  • zapalenie tarczycy indukowane cytokinami 10-20%
Stężenie tyreoglobuliny (Tg)
Tyreoglobulina jest podstawowym elementem koloidu wypełniającego pęcherzyki tarczycy. W prawidłowych warunkach jest uwalniana z gruczołu tarczowego w śladowych ilościach. Oznaczanie stężenia Tg jest zalecane w przypadku podejrzenia procesu nowotworowego tarczycy. Wzrost stężenia tego białka jest spowodowany progresją lub wznową procesu nowotworowego, obniżenie zaś obserwowane w okresach remisji. Tyreoglobulina spełnia kryteria markera nowotworowego raka tarczycy. Jest użyteczna w ocenie późnych powikłań operowanych raków tarczycy. Regularnemu oznaczaniu Tg przypisuje się moc diagnostyczną porównywalną do ultrasonografii tarczycy w monitorowaniu przebiegu choroby po leczeniu radykalnym. Prawidłowe stężenie Tg jednak nie wyklucza raka.

Stężenie tyreoglobuliny (Tg) w surowicy krwi (w kontekście pooperacyjnego monitorowania leczenia wysoko zróżnicowanego raka tarczycy) zależy od:
  • ilości obecnej zróżnicowanej tkanki tarczycowej;
  • stopnia uszkodzenia gruczołu tarczowego;
  • nasilenia stymulacji receptora TSH.
Biorąc pod uwagę złożoność diagnostyki gruczołu tarczowego, najlepiej jest prowadzić postępowanie w ścisłej współpracy z lekarzem. Podstawy diagnostyki tarczycy dostępne są nie tylko specjalistom, ale również lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej. Nie ulegajmy wpisom pojawiającym się „w sieci”. Zapytajmy naszego lekarza.

Zobacz także

 

 

 

Skomentuj artykuł:

Komentarze mogą dodawać wyłącznie osoby zalogowane.
Jesteś niezalogowany: zaloguj się / zarejestruj się




Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników serwisu. Senior.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. Komentarze niezgodne z prawem i Regulaminem serwisu będą usuwane.

Artykuły promowane

Najnowsze w dziale

Polecane na Facebooku

Najnowsze na forum

Warto zobaczyć

  • Fundacja ITAKA - Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych
  • Hospicja.pl
  • Kosciol.pl
  • Akademia Pełni Życia
  • Oferty pracy