Alergia - znamię cywilizacji

Definicja alergii

(nazywana czasem potocznie uczuleniem, choć nie są to terminy tożsame) to nieprawidłowa reakcja na występujące w środowisku, na ogół niegroźne substancje i czynniki. Układ odpornościowy zamiast je zignorować, traktuje jako zagrożenie i uruchamia reakcje obronne. Termin alergia pochodzi z języka greckiego i jest opisem tego mechanizmu – allos znaczy inny, ergos oznacza reakcję.

Przyczyny alergii nie zostały do końca poznane, ale wiadomo, iż znaczenie mają czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Szacuje się, że od 40 do nawet 80 procent alergików odziedziczyło tę skłonność po swoich przodkach. Czynnikiem wywołującym reakcję alergiczną jest tzw. alergen.

Najprościej alergeny dzieli się na:

• wziewne (inhalacyjne), występujące w powietrzu i dostające się do organizmu przez drogi
• oddechowe,
• pokarmowe,
• kontaktowe – wywołujące reakcję organizmu po kontakcie ze skórą.

Wśród powszechnie występujących alergenów wziewnych, najczęstszą przyczyną alergii są roztocza kurzu domowego, pyłki traw i drzew, sierść kota, zarodniki grzybów pleśniowych. Alergię pokarmową najczęściej wywołują mleko i jego składniki, białko jaja kurzego, pszenica, żyto. Silnym alergenem mogą być ryby i „”, kukurydza, orzechy, miód, niektóre owoce i warzywa oraz wiele innych składników pokarmowych, w tym chemiczne dodatki do przetworzonej żywności. Katalog alergenów pokarmowych pozostaje otwarty.

Osobną grupę stanowią uczulenia na jad owadów błonkoskrzydłych, uczulenie kontaktowe na lateks czy niektóre metale, np. nikiel. Nadwrażliwość może dotyczyć także najróżniejszych leków oraz związków chemicznych.

W praktyce rozróżnia się także alergeny całoroczne (np. , sierść zwierząt domowych) oraz sezonowe (pyłki traw i drzew). Wymienienie wszystkich potencjalnych alergenów jest praktycznie niemożliwe.

Różne oblicza choroby

Kontakt z alergenem wyzwala reakcję organizmu osoby wrażliwej na daną substancję. Układ immunologiczny zostaje pobudzony do produkcji swoistych przeciwciał IgE lub komórek specyficznie reagujących na konkretny alergen. Reakcja alergiczna objawia się w różny sposób, dotyka zazwyczaj określonego narządu lub zespołu tkanek czy komórek. Najczęściej występujące objawy alergii to nieżyt nosa, łzawienie, zapalenie spojówek, trudności w oddychaniu, wysypka i inne objawy skórne, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. biegunki. Warto pamiętać, że objawy te są charakterystyczne także dla wielu innych schorzeń, dlatego alergia często nie od razu jest rozpoznawana.

W skrajnych przypadkach reakcją organizmu na alergen może być wstrząs anafilaktyczny. Reakcja alergiczna zachodzi tylko u osoby uczulonej na dany czynnik i może mieć różne postacie kliniczne.

W katalogu chorób alergicznych znajdują się m.in.:

• Alergiczny nieżyt nosa (ANN), który jest następstwem stanu zapalnego błony śluzowej nosa. Światowa Organizacja Alergii szacowała kilka lat temu, iż na ANN cierpi 10 – 30 procent populacji,
• (AZS),
• Astma alergiczna – przewlekłe zapalne schorzenie dróg oddechowych; według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z powodu astmy cierpi na całym świecie około 235 milionów ludzi. W Polsce na astmę choruje ok. 4 milionów osób.
• Alergiczne zapalenie spojówek,
• Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok obocznych,
• Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy,
• Alergia pokarmowa.

Z alergią związana jest też atopia, czyli genetycznie uwarunkowana skłonność organizmu do produkcji przeciwciał IgE przeciwko substancjom powszechnie występującym w środowisku. Sama atopia nie jest chorobą, lecz sprzyja ona rozwojowi chorób alergicznych.

Najcięższą postacią reakcji alergicznej jest wstrząs anafilaktyczny, czyli uogólniona reakcja całego organizmu, stanowiąca bezpośrednie zagrożenie życia.