Schizofrenia, czyli kilka problemów współistniejących

Schizofrenia oznaczająca dosłownie rozpad umysłu lub serca - to grupa zaburzeń z postępującą utratą kontaktu ze światem i przewagą zainteresowań przeżyciami wewnętrznymi, ze zobojętnieniem uczuciowym prowadzącym do utraty związków emocjonalnych z otoczeniem oraz brakiem zgodności treści uczuć i myśli, sprzecznych sądów lub dążeń. Na schizofrenię choruje ok. 1% społeczeństwa. Zapadają na nią ci, którzy mają "cienką skórę".

- W większości chorób psychicznych nie ma czystej dziedziczności.

Biologiczna podatność na stres, uwarunkowana czynnikami genetycznymi, sprawia, że pod wpływem warunków środowiskowych dochodzi do uszkodzeń psychicznych - wyjaśnia prof. Andrzej Czernikiewicz, kierownik Katedry i Kliniki Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

- Ludzie rodzą się po prostu z ową różną grubością skóry... Choroba jest więc interakcją pomiędzy genami a środowiskiem.

Dowodem na to są wyniki badań, wskazujące, że jeżeli nawet oboje rodzice chorują na schizofrenię, to ryzyko zachorowania na schizofrenię u dzieci tych rodziców jest bliskie 50%, ale ich nie przekracza - mówi profesor. Podobnie jest z bliźniętami monozygotycznymi. Jeżeli jedno zachoruje, prawdopodobieństwo wystąpienia schizofrenii u drugiego wynosi 40-48%.

Niepełnosprawność

- Co prawda skala problemu zachorowań na schizofrenię wydaje się nieduża - mówi prof. Czernikiewicz - jednak wymiar społeczny choroby jest znacznie poważniejszy. Dotyka ona ludzi młodych, którzy chorują na nią do końca życia, przez 40-50 lat. Można sądzić, że co dziesiąta osoba w Polsce miała bezpośrednią bądź pośrednią styczność ze schizofrenią.

A schizofrenia - to niepełnosprawność i brak dostrzegania potrzeby dbania o siebie, to choroby współistniejące, co jest równoznaczne z koniecznością troski o chorego przez jego najbliższych.

Kolejny problem społeczny tej choroby prof. Czernikiewicz wiąże z tym, że chociaż w ciągu ostatniej dekady efekty leczenia wybitnie się poprawiły, to nie przekładają się one do końca na tzw. remisję funkcjonalną, ponieważ skala np. zatrudnienia chorych na schizofrenię nawet w niepełnym wymiarze godzin wynosi w Europie nie więcej niż 5% ogółu chorych. W Polsce jest jeszcze gorzej.

Niższy odsetek chorych znajduje choćby czasowe zatrudnienie. - Jest to swoisty paradoks, bo stosowane leki są na tyle skuteczne, że u pacjenta zmniejszają się, a czasami nawet ustępują objawy choroby i zależy im na powrocie do normalnego życia - konkluduje profesor.

Warunki sukcesu

Pacjent musi zaakceptować leczenie, żeby nastąpił oczekiwany efekt terapii. Specjaliści mówią o poprawie wyników leczenia schizofrenii dzięki stosowaniu nowych leków, ale jednocześnie przyznają, że leczenie tej choroby łatwe nie jest.

- Są dwa zaburzenia, które jest niesłychanie trudno leczyć - wyznaje prof. Czernikiewicz. - To otyłość i schizofrenia właśnie. Łatwiej już leczyć depresje i stany nerwicowe.

Problemy pojawiające się podczas leczenia schizofrenii są wynikiem zależności efektywności terapii od współpracy z psychiatrą. - Sytuacja jest idealna, a terapia skuteczna, gdy mamy pacjenta w warunkach kontrolowanych i wiemy, że lek przyjmuje - mówi prof. Czernikiewicz. - Natomiast w warunkach domowych jest tak, że lek może być bardzo skuteczny, ale mało efektywny, ponieważ jego tolerancja jest słaba, pacjent nie współpracuje i lek odrzuca.

- Efektywność leczenia bowiem - to skuteczność terapii plus tolerancja pacjenta na ewentualne objawy uboczne oraz jego współpraca, czyli przyjmowanie leków zgodnie ze wskazaniami lekarza albo raczej zgodnie z tym, co pacjentowi uda się "wynegocjować" z lekarzem.

Dotyczy to szczególnie pacjentów przewlekle chorych, którzy dobrze wiedzą, który lek im naprawdę pomógł i dobrze go tolerują.

- Mimo iż przyczyny powstawania schizofrenii są nieznane, lekarze nie są bezradni wobec choroby. Dostępne leki są bardzo skuteczne w usuwaniu objawów. Dzięki staraniom środowiska przed ponad dwoma laty na listę leków refundowanych trafiły tzw. nowe leki, co poprawiło dostęp do nich wśród pacjentów, a to nie pozostaje bez wpływu na wyniki leczenia - zaznacza prof.
Marek Jarema, kierownik III Kliniki Psychiatrycznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

I dodaje, że leku idealnego na schizofrenię nie ma: - Rzadko się zdarza lek, który leczy i nie daje skutków ubocznych.

Nawet aspiryna ma działania uboczne. Takie skutki niepożądane dają u części pacjentów leki zarówno nowe, jak i stare. Nie można powiedzieć, że leki zarówno klasyczne, jak i nowej generacji nie wywołują objawów niepożądanych.

U części pacjentów takie objawy występują. Ogólnie trzeba przyznać, że tych objawów niepożądanych jest mniej przy lekach II generacji niż przy lekach klasycznych, niemniej leki nowe nie są wolne od niekorzystnych objawów.

Pozostaje kwestia skrupulatnego doboru leku indywidualnie dla każdego pacjenta, doboru dawki, sposobu leczenia oraz doboru innych metod, którymi można zapobiegać powstawaniu niekorzystnych objawów.

Ponieważ ciągle nie jest znana przyczyna tej choroby, trudno zatem mówić o jej wyleczeniu. Dzięki nowej liście leków refundowanych, która poszerzyła dostęp do nowoczesnych terapii, nie jesteśmy bezradni w walce z tą chorobą.